Pagina's

donderdag 30 april 2015

Hoe zou geld kunnen werken

Ons geldsysteem stamt nog uit het industriële tijdperk en heeft zijn doel ruimschoots behaald: welvaart voor de westerse samenleving. Echter de houdbaarheidsdatum van het systeem is verstreken. Tijd voor wat nieuws.

Na decennia van groei zijn we de afgelopen jaren opgeschrikt door een crisis die zijn weerga niet kent. De gevolgen zijn zichtbaar in onze hele samenleving. We kennen allemaal wel mensen die hun baan zijn kwijtgeraakt, die hun huis hebben moeten verkopen en zelfs de gang naar de voedselbank hebben moeten maken. Wie durft te ontkennen dat er iets aan de hand is heeft zijn kop diep weggestoken in het zand. Nog dagelijks gaat het bijna nergens anders over.

Apennootjes
Het begon allemaal met de val van Lehman Brothers in september 2008. Voor wie nog nooit van deze bank gehoord had is de naam voor altijd verbonden aan het verval van het oude financiële systeem. Ook al heb je zelf weinig van de crisis gemerkt de onrust in ons land, in Europa en in de gehele wereld spreekt boekdelen. “Komt het ooit nog goed?” vragen we ons vertwijfeld af.

Toch zijn er signalen die duiden op het eind van de crisis. Of is dat maar schijn? Bankiers immers krijgen, onder grote publieke verontwaardiging, weer volop dikke bonussen. Onder het mom van “If you feed peanuts, you only get monkeys” rechtvaardigen de topbankiers hun salaris met bijbehorende overdadige bonussen. Maar de vraag is of de kans dat de bankiers worden weggekocht reëel is als ze minder gaan verdienen.

We zijn verslaafd
Op 28 april 2015 was ik op een congres met als titel: “Hoe werkt geld en hoe zou het kunnen werken”. Heidi Leenaarts, kernteamlid van het netwerk United by Passion, laat zien dat het anders kan en zet zich in om tot een Passiegedreven samenleving te komen. In haar inleiding laat zij zien waarom het systeem niet meer past. Niet alleen is het huidige geld gedreven systeem gebaseerd op groeidwang, waardoor er vooral verliezers zijn, maar het huidige geld dat uit het niets gecreëerd wordt heeft ook de neiging om daar naar toe te stromen waar het meeste rendement gemaakt wordt. Dat zijn niet de sectoren onderwijs en zorg die daardoor het kind van de rekening worden.

Maar het erge van alles is dat we ons naadloos aanpassen aan de destructieve en verslavende werking van geld. We denken allemaal dat geld belangrijk is, waardoor we vergeten waar het in het leven echt om draait. Herman Wijffels, als tweede spreker, doet er in zijn betoog nog een schepje bovenop. We denken nog steeds dat materie gelukkig maakt. De formule van geld is nog altijd: ∆BNP = ∆Geluk. Hoe hoger de groei van het Bruto Nationaal Product, hoe groter ons geluk. En als we nagaan dat naar mate meer mensen antidepressiva slikken het BNP toeneemt, we op ons klompen kunnen aanvoelen dat er iets grandioos mis is met de formule.

Geld als ruilmiddel
Maar wat kunnen we dan doen om het tij te keren? De oplossing is een bewustzijnsverandering die van twee kanten komt. Van bovenaf beïnvloeding via de politiek richting de burger. Maar de meest effectieve oplossing komt van onderop uit de samenleving zelf. Mensen creëren een nieuwe parallelle economie, waar ruil van goederen en diensten voorop staat en waarbij geld weer gebruikt wordt waar het voor bedoeld is: als ruilmiddel. Geld wordt weer een hulpmiddel en geen doel op zich. Ook een basisinkomen voor iedereen past in het nieuwe denken, als vergoeding voor wat de aarde oplevert. Tenslotte hebben we niet allemaal de beschikking over productiefactoren.

Door de stijgende werkloosheid is er een enorm potentieel aan mensen die aan de kant staan en maar al te graag de handen uit de mouwen willen steken, maar vast zitten in het systeem. Als we nu eens beginnen om geld gratis te maken door geen rente te heffen dan stoppen we de dwang tot groei. Dan wordt er van onderop een lokale economie gecreëerd waar de bureaucratie ook uit verdwijnt. We zijn volwassen genoeg om zaken onderling te regelen, dat hoeft niet langer via de overheid.

We zijn er klaar voor
De creatieve sector begint zich al volop te roeren. Met behulp van 3D-printers kunnen we binnenkort van alles ‘zelf maken’ en worden we van consument een procument. Allerlei initiatieven zoals een lokale munteenheid, Peerby, Airbnb en autodelen schieten als paddenstoelen de grond uit. En er is nog een aspect dat bij deze nieuwe ontwikkelingen een belangrijke rol speelt waardoor de tijd meer dan rijp is, dat is de ondersteuning door de Informatie en Communicatie Technologie (ICT). Waar zouden we zijn zonder internet?
 
Maar vooral de lokale economie en sectoren die het zo nodig hebben, zoals de thuiszorg, zullen tot bloei komen. Pas dan zal de participatiesamenleving echt gestalte krijgen. Laten we samen bouwen aan een passiegedreven samenleving. Het kan als we maar willen!