Wat eten we vandaag vegetarisch of rauw?

Tijdens de feestdagen proberen we allemaal lekker dingen op tafel te zetten, daarbij denken we vooral aan vlees. Waar komt die traditie vandaan en kan het ook anders? Hebben we wel vlees nodig?

Vlees eten is een onderdeel van onze natuur en cultuur. De mens is van oudsher een omnivoor, dat wil zeggen een planten- en vleeseter. Van de homo erectus, de voorloper van de homo sapiens - de moderne mens - is bekend dat zij op dieren jaagden en die opaten. Dat blijkt uit de attributen die gevonden zijn, zoals de vuistbijl waarmee vlees uit kadavers gesneden kon worden. Ook de lichamelijke kenmerken wijzen erop, zoals de slijtage van de gebitten en het korte darmstelsel. Voor veteren van planten is een langer darmstelsel nodig.

Dat de mens vlees is gaan eten betekent niet dat hij vlees moet eten. Op de wereld zijn, vaak ingegeven uit religieuze overwegingen, veel mensen die nooit vlees eten. Ook worden in bepaalde culturen bepaalde soorten vlees niet of juist wel gegeten. Van de moslims weten we dat ze geen varkensvlees eten. En de eskimo’s eten voornamelijk vlees en vis en kunnen goed vet verteren. De eetgewoonten van mensen heeft veel te maken met het gebied waar ze al van oudsher wonen en is daarmee een cultuurelement geworden.

Vegetarisch voor Dummies
Na mijn verhuizing van de stad naar het platteland, nu al weer ruim tien jaar geleden, ben ik veel bewuster geworden van voeding, mede ingegeven door mijn eigen moestuin. Daarbij wekte ook vegetarisch eten steeds meer mijn belangstelling. Dus kreeg ik van mijn man voor mijn verjaardag het boek: “Vegetarisch koken voor Dummies”. U kent ze vast wel die serie voor mensen die zich voor het eerst in een bepaald onderwerp willen verdiepen. Een zeer informatief boek maar met een groot nadeel: het is nogal technisch. Ik heb het boek al gauw weer weggelegd omdat het mij duizelde. Al die informatie, al die nieuwe producten, nieuwe bereidingsmethoden en gerechten, ik was niet van plan er een studie van te maken.

Ik ben heel praktisch aan de slag gegaan om in ieder geval een dag in de week iets anders op tafel te zetten dan vlees of vis. Daarbij heb ik simpelweg het vlees uit recepten in gewone kookboeken vervangen door andere producten zoals eieren, noten en tahoe (of tofu). Mijn eigen kennis en ervaring is de afgelopen jaren flink vergroot en we eten nu nog maar zelden vlees. Vegetarisch eten staat steeds meer in de belangstelling waardoor ook het aanbod van verschillende sojaproducten in supermarkten aanzienlijk is toegenomen. Ook de vegetarische slager wint terrein. Ik kan nu zelfs mijn familie en vrienden, die pertinent vlees willen eten, foppen door een (vegetarische) maaltijd voor te zetten met ‘vlees’.

Vleesconsumptie aanslag op de planeet
Vegetarisch eten is dus helemaal niet meer zo bijzonder. Veel mensen zijn inmiddels flexitariers geworden. Dat houdt in dat ze dagen zonder vleesconsumptie afwisselen met het eten van dierlijk voedsel. Op zich al een goede oplossing om aandacht te besteden aan de negatieve effecten die het eten van vlees met zich meebrengt. De wereldbevolking groeit gestaag, dus moet de planeet steeds meer mensen voeden, waarvoor steeds meer vruchtbare landbouwgrond nodig is.

Vlees vraagt veel van onze planeet zowel in grondbehoefte als in uitstoot van CO2. Om een kg rundvlees te produceren is ca. 13 kg aan veevoer nodig. Hierdoor stijgt de behoefte aan landbouwgrond exponentieel, waardoor steeds meer bos wordt gekapt. Om nog maar te zwijgen van de bestrijdingsmiddelen en kunstmeststoffen die daarbij worden gebruikt en die het milieu belasten. Vooral de vleesconsumptie in de opkomende industrieën neemt toe. Wij kunnen een positieve bijdrage leveren: Als we allemaal de helft van de week geen vlees eten dan neemt de CO2-uitstoot voor de helft af, vergelijkbaar met het verminderen van de helft van het aantal auto’s.

Rauw of gekookt
Een opkomende trend is het eten van rauw voedsel. Dat betekent dat alle voedsel ongekookt wordt gegeten. Op zich niets mis mee, maar is toch enigszins omstreden. Afgelopen week nog was er veel aandacht voor rauw voedsel in de documentaire ‘Rauwer’. Het verhaal van de jongen Tom die van zijn moeder alleen rauw voedsel te eten krijgt. Hij heeft een groeiachterstand en artsen geven de oorzaak aan het eetgedrag waardoor hij essentiële voedingsstoffen tekort komt.

De vraag is of louter rauw voedsel eten wel zo gezond is voor de mens. De ontdekking van het vuur wordt toegeschreven aan de homo erectus. Deze ontdekking had enorme gevolgen voor de menselijke ontwikkeling. Door het verwarmen van voedsel verbruikte het lichaam minder energie om het voedsel te verteren, waardoor ook minder voedsel geconsumeerd hoefde te worden, dus kon de mens zich met andere zaken bezig gaan houden. Ook blijkt dat in de 1,5 miljoen jaar dat de homo erectus leefde zijn hersenvolume is gestegen van 850 cc naar 1100 cc. Wetenschappers gaan er vanuit dat de energie die nodig was voor het verteren van ongekookt voedsel kon worden ingezet voor de groei en ontwikkeling van de hersenen. En uiteindelijk ontstond de moderne mens die zich onderscheidt van de andere wezens door zijn brein.

10 redenen om vegetarisch te eten:
Vegetariërs:
1. Hebben minder vaak last van hartaandoeningen;
2. Krijgen minder snel bepaalde soorten kanker;
3. Eten gevarieerder;
4. Hebben vaker een normaal gewicht;
5. Zijn over het algemeen gezonder (lagere bloeddruk);
6. Voelen zich prettiger en ethischer;
Vegetarische voeding:
7. Is minder belastend voor onze planeet (minder CO2-uitstoot);
8. Is diervriendelijker en dus menselijker;
9. Is goedkoper dan dierlijke voeding;
10. Kan meer mensen op de wereld voeden.
Bron o.a.: Vegetarisch koken voor Dummies

Zelf vind ik balans heel belangrijk en eet ik zoveel mogelijk vegetarisch en biologisch, bij voorkeur uit eigen tuin. En als ik vlees eet dan is het van de biologische slager. Ik wil vooral mijn kinderen niet tekort doen door te eenzijdig aan een bepaald voedingspatroon vast te houden, zoals de moeder van Tom. De mens heeft als omnivoor eeuwen evolutie overleefd dus waarom zouden we het nu zoveel anders doen?

Mijn tip aan iedereen is dat we ons bewust zijn van de mogelijkheden van voeding, bewust en met aandacht omgaan met voedsel en vooral gevarieerd en zoveel mogelijk biologisch eten. Het gaat er niet om dat je er rigide mee omgaat, je moet je er prettig bij voelen en het moet vooral plezier opleveren en zeker geen stress. Eet smakelijk.