Masters of the Universe

Het kapitalisme heeft door de kredietcrisis aardige imagoschade opgelopen wat het 'vrije marktdenken' geen goed heeft gegaan. De tegenhanger van het kapitalisme – het communisme – heeft in de jaren ’80 al aangetoond geen solide economisch systeem te zijn. Wat nu? Zijn er alternatieven?

We zitten inmiddels al diep in de crisis en er zijn geluiden dat het nog tot zeker 2014 op deze manier zal doorsudderen. Na de val van de muur leek het kapitalisme de grote winnaar van de Koude Oorlog, maar inmiddels zijn we daar niet meer zo zeker van. We kunnen nu concluderen dat beide systemen hun langste tijd gehad hebben en dat het tijd is voor wat nieuws. De vraag is alleen: bestaat er een manier van economie bedrijven dat nog onderbelicht is gebleven en past in de toekomstige situatie?

Jarenlang is het 'vrije marktdenken' leidend geweest in wat we doen. De aanjagers en leiders van de enorme groei – de Masters of the Universe (1) – werden vereerd als helden. We keken tegen ze op, wilden net zo zijn als zij. Nu het tegen zit hebben we de neiging om deze leiders te beschimpen en zwart te maken, we moeten tenslotte iemand de schuld geven van de ellende waar we ons in bevinden. Maar zijn we onze kritische blik al niet veel eerder kwijt geraakt?

Terug naar de basis

Nu het wat minder gaat zijn we weer met beide benen op de grond gezet. We zijn namelijk helemaal vergeten waar het eigenlijk allemaal om draait in dit leven: gelukkig zijn! En dat bereiken we echt niet door meer, meer, meer en nog meer consumeren. Ik merk dat steeds meer mensen dit besef krijgen en dat ze (soms beschaamd) vaststellen dat het zo niet meer gaat. Maar mensen zijn verward, want hoe moet het verder?

Vanaf de jaren ’60 hebben we welvaartsgroei meegemaakt. Diep geworteld is de gedachte dat onze kinderen het beter moeten krijgen dan wij. Ineens blijkt dit een utopie. Dat maakt ons angstig en stuurloos. Ook de opkomst van landen als China maakt ons bezorgd. Niet omdat we bang zijn dat het communisme nu weer de boventoon gaat voeren, maar omdat we bang zijn dat we overspoeld worden door een cultuurverandering waar we ons niet in kunnen vinden.

Herrijzenis van de Feniks
De integraal filosoof Ken Wilber spreekt over ‘transcend and include (2)’. Als we omarmen wat we hebben en wat we weten en daarop voortbouwen dan kunnen we het nieuwe bereiken. We kunnen nooit onze afkomst verloochenen of veroordelen, dan doen we onszelf tekort. Als we deze wetenschap ter harte nemen kunnen we een nieuwe toekomst opbouwen, die al het voorgaande incorporeert zodat we er sterker uitkomen.

Daarom is de tijd waarin we leven zo boeiend. De naoorlogse generatie heeft een basis gelegd voor stabiliteit. In de wetenschap hebben we de materie doorgrond. We hebben technologische hoogstandjes bereikt: de eerste mens op de maan; iedereen via internet verbonden. Daar kunnen we trots op zijn en nemen we met ons mee.

Boeddhistische economie

De tijd dat de Masters of the Universe, de ego’s, de helden, het voor het zeggen hadden is voorbij. De tijd is nu gekomen om de mens zelf te doorgronden en te erkennen dat we een ziel hebben. Ieder mens is krachtig en uniek en telt mee. Als we deze gedachte centraal stellen en ook ons ego opzij durven zetten, dan kunnen we een mooie nieuwe samenleving en economie opbouwen.

In zijn boek ‘Hou het klein’ beschrijft E.F. Schumacher de elementen van de Boeddhistische economie. Er bestaat een duidelijk verschil met de westerse denkwijze waar we beslist iets van kunnen leren.

Westerse denken:
• Arbeid is nodig om geld te verdienen.
• Wie niet werkt zal niet eten.
• Werkeloosheid is toegestaan mits er een uitkering bestaat.
• Het product van de arbeid is belangrijk, het resultaat telt.
• Groei, consumeren en goederen verkrijgen zijn belangrijk.

Boeddhistische denken:
• Arbeid is goed voor de persoonlijke ontwikkeling.
• Wie niet kan werken wordt geholpen.
• Werkeloosheid is ongewenst want belemmert persoonlijke groei.
• Het proces leidt tot ontwikkeling en is net zo belangrijk als het resultaat.
• Arbeid leidt tot een creatieve activiteit en vormt een beloning op zich.

Er is een verandering in onze samenleving zichtbaar waarbij deze vorm van economie bedrijven helemaal zo gek nog niet is. De roep om zingeving, meer betrokkenheid in de samenleving, ethisch handelen en duurzaamheid worden steeds luider. Dan volgt vanzelf de vraag: Werken we om te leven of leven we om te werken?


Bron 1:
Masters of the Universe - uitspraak uit: The Bonfire of the Vanities - Tom Wolfe
Bron 2:
Transcend and include... this is the self-transcending drive of the Kosmos - to go beyond what went before and yet include what went before... to open into the very heart of Spirit-in-action. uit: A Brief History of Everything - Ken Wilber